Niềm vui ánh lên trong mắt chị Nguyễn Thị Hồng, 48 tuổi ở xã Gia Hanh, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) khi kể cho chúng tôi về những gì mà con kênh Xóc Luyến sâu 15m, rộng 50m mang lại cho gia đình chị... Đây chỉ là một trong rất nhiều "tế bào của xã hội" đã và đang được hưởng lợi từ những dự án viện trợ của các tổ chức phi chính phủ (NGO) tại Việt Nam.

Khánh Linh

Sự đổi thay hàng ngày trong cuộc sống của gia đình chị Hồng cũng như các hộ dân nghèo 7 xã vùng Sơn Trà thực sự là những tín hiệu vui của Hà Tĩnh, "địa chỉ đỏ" của hơn 30 NGO với tổng giá trị viện trợ 86,737 tỷ đồng. Điều quý giá mà AAV đã mang lại cho tỉnh nghèo miền Trung này, nói như ông Trưởng Ban đối ngoại Nguyễn Đường, là "phương pháp quản lý, làm việc cho người dân để họ biết tự phát huy nguồn lực của chính mình".

Trong nhiều năm qua, các NGO tại Việt Nam đã đặt mục tiêu phát triển bền vững thông qua việc chú trọng công tác đào tạo năng lực và phát triển tổ chức là kim chỉ nam trong chương trình hoạt động. Cán bộ chính quyền các cấp tham gia dự án của NGO đều được nâng cao về kỹ năng chuyên môn, người dân hưởng lợi được tập huấn chuyên môn như quản lý và sử dụng vốn vay, lựa chọn cây con thích hợp để canh tác và nuôi trồng, quản lý dịch hại tổng hợp... Tác động lâu dài đó còn thể hiện qua sự đầu tư của nhiều NGO vào việc xây dựng thiết chế, nâng cao năng lực cho tổ chức đối tác bằng cách giúp nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc, xây dựng lề lối làm việc, chương trình giảng dạy, tập huấn...

Theo thống kê của Ban điều phối viện trợ nhân dân (PACCOM), đến nay Việt Nam đã có quan hệ với hơn 510 NGO và tổng giá trị giải ngân trung bình khoảng 80 triệu USD/năm. Các dự án của NGO được triển khai tất cả 61 tỉnh thành, đặc biệt là các tỉnh trung du miền núi, các vùng dân tộc ít người, vùng ven biển. Các dự án có quy mô vừa và nhỏ của NGO đã mang lại lợi ích thiết thực cho nhân dân vùng dự án như làm đê chống lũ lụt, ngăn nước mặn, chăm sóc sức khoẻ ban đầu, chương trình nước sạch nông thôn, tín dụng vốn quay vòng cho phụ nữ, nông dân nghèo, xây dựng trường tiểu học, phòng chống HIV/AIDS, bảo vệ môi trường... NGO quan tâm viện trợ trong 6 lĩnh vực chính: Y tế, giáo dục, phát triển kinh tế, xã hội, môi trường và viện trợ khẩn cấp. Nếu như các Chương trình Sơn La, Lai Châu, Hà Tĩnh, Ninh Thuận... của ActionAid tại Việt Nam (AAV), Chương trình phát triển cộng đồng Hoà Bình của Quỹ Nhi đồng Thiên chúa giáo Australia (CCF) đề cao chương trình tín dụng tiết kiệm cho người nghèo, phát triển sản xuất nông nghiệp, cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt, cải thiện các dịch vụ y tế và giáo dục, tăng cường năng lực quản lý địa phương... thì Dự án MAG nhằm rà phá bom mìn ở Quảng Bình, Quảng Trị, Dự án LINC-WWF tham gia vào bảo tồn đa dạng sinh học ở Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng...

Hoạt động của NGO đã thổi luồng sinh khí mới vào những vùng dự án, góp phần đáng kể vào công cuộc xoá đói giảm nghèo của Việt Nam. Một số mô hình và phương pháp tốt đã được các ngành, địa phương, các tổ chức quốc tế nhân rộng như mô hình phòng chống sốt xuất huyết của Quỹ Australia vì các dân tộc châu Á -Thái Bình Dương (AFAP) tại Hưng Yên, Hải Dương được Tổ chức Y tế Thế giới nhân rộng ra một số nước châu Á, mô hình phòng chống suy dinh dưỡng của Cứu trợ Nhi đồng Mỹ (SC-USA) tại Thanh Hoá được một số tổ chức quốc tế sử dụng tại nhiều tỉnh. Gắn liền với viện trợ tái thiết, phát triển cộng đồng và những hoạt động nhằm phòng ngừa hoặc giảm nhẹ thiên tai, nhiều NGO đã đi đầu trong việc thực hiện các mô hình nhà chống bão và lụt tại các tỉnh miền Trung và đồng bằng sông Cửu Long, dự án thuyền y tế và các trang thiết bị lọc nước, khôi phục trường học, xây dựng đường nông thôn...

Ông Phan Trọng Thái, Giám đốc PACCOM khẳng định: "Sự hỗ trợ của NGO không chỉ mang lại sự đầu tư vật chất mà còn giúp người dân có lòng tin vào chính họ trong quá trình xoá đói giảm nghèo trên chính quê hương mình". Việc tạo hành lang pháp lý và những điều kiện thuận lợi khác cho NGO hoạt động hiệu quả luôn là điều cần thiết, để "làn gió" NGO luôn là "làn gió lành" ở Việt Nam.