Bản đồ bộ gen người nêu lên triển vọng thúc đẩy kỳ vọng sống ở phương tây lên 100, song còn quá xa vời đối với các nước mà nghèo đói, chiến tranh và HIV/AIDS đã xoay ngược chiếc đồng hồ phát triển nhiều thập kỷ.

Đánh giá hàng nǎm về sự tiến bộ ở 174 nước cho thấy những nước siêu giàu có chẳng những chỉ giàu hơn mà còn sống lâu hơn nữa. Trong khi khoảng cách thu nhập giữa các nước giàu và nghèo ngày càng rộng, đời người ở một vài nước châu Phi dưới Sahara chỉ ngắn bằng phân nửa ở các nước phát triển. Bản báo cáo về sự phát triển con người (HDR) cho biết 200 nhà tỷ phú giàu nhất đã có tổng tài sản là 1.135 tỷ đô la, nǎm trước đã tǎng thêm 100 tỷ đô la. Tổng thu nhập của 582 triệu người trong toàn bộ các nước đang phát triển mới vượt quá 10% số đó là 146 tỷ đô la.

Trong số 30 nước được coi là có mức phát triển cao nhất về con người, kỳ vọng sống kể từ lúc sinh đã vượt quá 75 nǎm. Tại châu Phi dưới Sahara đó là 48,9 nǎm, tụt xuống tới 39,1 nǎm ở Malawi và 37,9 nǎm ở Sierra Leon. Lần đầu tiên kể từ khi được công bố nǎm 1990, HDR cho đó là sự bất bình đẳng mà Liên Hợp Quốc xếp vào những sự vi phạm nhân quyền.

Hố ngǎn cách giàu nghèo

Báo cáo nǎm nay cho rằng quyền con người phải bao gồm cả các quyền kinh tế, xã hội và vǎn hoá, chẳng phải chỉ là quyền chính trị hay dân sự. Richard Jolly, tác giả chính của bản báo cáo nói đây là báo cáo quan trọng nhất trong số 11 báo cáo nữa. "Chúng tôi đã có bước tiến lớn về quan niệm". Báo cáo nói rằng sự bất bình đẳng toàn cầu đã gia tǎng trong thế kỷ 20 "cả mức độ và quy mô vượt quá tỷ lệ mọi sự việc đã trải qua trước đây". Khoảng cách thu nhập giữa các nước giàu nhất và các nước nghèo nhất nǎm 1820 là 3/1. nǎm 1950 là 35/1, nǎm 1973 là 44/1 và nǎm 1992 là 72/1. Tiến sĩ Jolly tính rằng con số so sánh hôm nay có thể cho thấy sự khác biệt còn rộng hơn. Giữa các nǎm 1990 và 1998 thu nhập theo đầu người giảm ở 50 nước mà chỉ có một nước nằm trong diện 29 nước đã phát triển thuộc OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế).

Một số bước tiến

Báo cáo nói sự bất bình đẳng giữa người giàu và người nghèo ngày càng rộng tương tự như thế ở nhiều nước. Tại Nga, hụt hẫng thật rõ ràng, song ngay cả ở các nước không có những thay đổi nhiều về xã hội như Thụy Điển và Hoa Kỳ thì 20 nǎm qua khoảng cách này cũng ngày càng xa.

Một vài vùng, đã có những tiến bộ. Thời gian giữa các nǎm 1980 và 1999,tại các nước đang phát triển tỷ lệ trẻ em thiếu cân giảm từ 37% xuống 27% và từ nǎm 1970 tỷ lệ được dùng nước sạch tǎng từ 13% lên 71%.

Nhưng thu nhập thấp ở nhiều nước như Trung Quốc đã giảm rõ ràng thì 1,2 tỷ người tức một phần nǎm dân số thế giới còn sống với dưới 1đô la (66 xu) mỗi ngày.

Ngoài ra ước có 100 triệu trẻ em đang sống hoặc lao động ngoài đường phố và mỗi nǎm 1,2 triệu phụ nữ và bé gái dưới tuổi 18 bị buôn bán cho nhà thổ.

Liên Hợp Quốc nói rằng còn có nhiều vấn đề tồn tại ở cả các nước giàu cũng như các nước nghèo trên thế giới. Trong toàn bộ các nước OECD, 8 triệu trẻ em bị thiếu dinh dưỡng, và tại Hoa Kỳ 40 triệu người không được bảo hiểm y tế và một phần nǎm số người lớn mù chữ chức nǎng.

Nước Anh đứng thứ 10 trong bảng chỉ số phát triến con người của LHQ, bảng này ngoài mức sống còn đo lường học vấn và tuổi thọ.

Bản báo cáo kêu gọi có những giải pháp để đạt được các quyền kinh tế và các quyền con người khác cho mọi người. Những tiến bộ của thế kỷ 21 sẽ giành được nhờ cuộc đấu tranh chống những tác động phân ly và chống lại sự đối kháng của các lợi ích kinh tế và chính trị ngoan cố.

Báo cáo tỏ ra lạc quan về sự thay đổi bầu không khí nhân quyền diễn ra ở nhiều nước, liên quan đến những nhóm dân thường, những nhóm phụ nữ và phương tiện thông tin khác nhau. Điều này cũng đã đem lại một không khí mới, dân chủ, thoát khỏi những quá trình tuyển cử hình thức không có sự tham gia thực sự của nhân dân.

Trong một tham luận đặc biệt viết cho bản báo cáo, tổng thống Nigeria, Olesegun Obasanjo nói về "nền thống trị ghê tởm" nước ông phải trải qua trước khi trở lại một chính phủ dân sự. "Những nǎm tháng tối tǎm đã dấy lên hoạt động vì nhân quyền. Chế độ càng tàn bạo, thì người ta càng hiểu rõ người ta đang mất những gì qua quyền tự do thể hiện và quyền xác định họ bị thống trị như thế nào."

Tiến sĩ Jolly nói những thay đổi đó đang được củng cố bởi nhiều nước đã phê chuẩn các công ước khác nhau của LHQ về nhân quyền. Chẳng hạn công ước về quyền trẻ em đã được tất cả các nước trừ Hoa Kỳ và Somalia phê chuẩn.

Và nhiều nước như Na Uy, Bỉ, Thụy Điển, Brazil, Nam Phi và Sri Lanka đã phê chuẩn những ngân khoản đặc biệt cho các vấn đề liên quan đến trẻ em. Song ngược lại hiện thực còn khắc nghiệt đối với trẻ em tại nhiều nơi khác. Chẳng hạn, HIV/AIDS là thảm hoạ cho khoảng hơn mười hai nước châu Phi, kéo lùi tuổi thọ và thứ bậc của họ trong bảng chỉ số phát triển con người. Trong khi đó, kỳ vọng thọ ở đầu kia đang đi lên.

Cái giá của chiến tranh

Botswana, trong những nǎm gần đây đã tǎng trưởng nhanh chóng, có thu nhập theo đầu người so sánh được với nước Nga và Brazil, song kỳ vọng thọ đã tụt xuống trong vòng 10 nǎm do lan tràn HIV/AIDS tới hơn 25% dân số.

Mặc dầu con số các xung đột giảm đi trong các nǎm 90, chi phí cho cộng đồng quốc tế về bảy cuộc chiến tranh chính (không kể Kosovo) là 200 tỉ đô la tức bốn lần viện trợ phát triển cho một nǎm bất kỳ. "Không có gì đáng ngạc nhiên quá khi khối lượng viện trợ phát triển giảm đi nhiều trong các nǎm 1990. Nguồn lực chuyển từ phát triển có thể thậm chí đang góp phần cho những vụ xung đột tương lai vì sự hỗ trợ bị rút đi ngay khi cần đến để ngǎn chặn cuộc leo thang".p