Trước khi đến Ðạ Sar, chúng tôi hỏi chuyện bác sĩ Ðặng Ðình Hòa, Giám đốc Bệnh viện YHCT Phạm Ngọc Thạch (Lâm Ðồng). Anh Hòa nhận định: Từ tháng 1-2005 đến nay, sau gần mười tháng triển khai dự án, các y, bác sĩ tại Trạm y tế Ðạ Sar hoàn toàn chủ động được các yêu cầu đặt ra như khám bệnh, kê toa, bốc thuốc và châm cứu. Ðồng bào các dân tộc địa phương đã làm quen dần và thích nghi với việc khám và chữa các bệnh thông thường bằng YHCT.

Trạm y tế xã Đạ Sar hiện có ba máy điện châm, lò sấy kim châm và nhiền đông y cụ, 60 vị thuốc bắc, thuốc nam trên kệ và gần 50 vị thuốc được trồng trong vườn. Ở đây có những người thầy thuốc thạo việc và yêu nghề, như y sĩ K'Pút, trạm trưởng, bác sĩ Kinh Văn Vũ và y sĩ Păng Tinh B'Linh chuyên trách khám, kê đơn, bốc thuốc và châm cứu. Chỉ trong vòng một thời gian ngắn, tri thức về y học cổ truyền không chỉ có các thầy thuốc của trạm lĩnh hội, phát huy mà còn có một lực lượng đông đảo cán bộ y tế thôn bản, cán bộ xã và người dân được tiếp thụ để cùng chăm sóc sức khỏe ban đầu. Sáu thôn trong xã được cắm sáu cán bộ y tế thôn bản, họ là nhịp cầu nối giữa trạm y tế và nhân dân địa phương.

Ngoài vườn thuốc nam của trạm y tế, trong cư dân Ðạ Sar đã có 226/554 hộ trồng và sử dụng thuốc nam tại nhà. Vườn thuốc nam của trạm có cây bồ công anh dùng chữa mụn nhọt, mã đề có tác dụng lợi tiểu, bạc hà chữa viêm họng, rau sam chữa kiết lỵ, cỏ nhọ nồi tác dụng cầm máu...

Ðạ Sar là vùng núi cao, sương mù nhiều và nguồn nước vẫn còn nhiễm bẩn. Ðặc điểm tự nhiên và hoàn cảnh sống đặc thù đó đã làm cho người dân nơi đây rất dễ mắc các chứng bệnh về đường hô hấp và đường ruột. Tuy nhiên, so với khi chưa có dự án, số lượt người bệnh ở xã Ðạ Sar giảm hơn nhiều, có thể là do người dân đã biết phòng bệnh và tự chữa trị bằng thuốc nam có hiệu quả. Theo sổ theo dõi của trạm y tế xã, nếu năm 2004 có 5.337 người bệnh, thì nay chỉ còn 3.829 người. Ðồng thời, số người bệnh điều trị bằng YHCT đã tăng rất nhanh. Cụ thể, năm 2004 chỉ có 165 lượt thì đến hết tháng 9-2005 có 465 lượt.

Trưởng trạm K'Pút cũng cho biết thêm: "Trước đây, mỗi năm có khoảng từ 10 đến 15 người bệnh chuyển lên bệnh viện tuyến tỉnh, còn năm nay cho đến thời điểm này chỉ mới có ba người bệnh phải chuyển, còn lại điều trị tại xã".

Phó Chủ tịch UBND xã Ðạ Sar Konsă Ha Thi cho biết: "Những bệnh chữa được bằng đông y có một ưu điểm là thuốc ít có tác dụng phụ; đồng thời châm cứu có tác dụng khá nhanh. Lâu nay bà con chưa có thói quen dùng thuốc bắc, sau khi triển khai dự án, trạm y tế xã đã kết hợp điều trị cả đông và Tây y thật sự hiệu quả. Bố vợ tôi bị đau lưng và tê khớp được y sĩ B'Linh châm cứu và cho uống thuốc bắc hơn một tuần, nay xuất trạm được năm ngày và đã đi làm nương được rồi đó".

YHCT tạo được thiện cảm tốt đối với đồng bào dân tộc thiểu số và mô hình đưa đông y về tận xã thật sự có chỗ đứng ở vùng sâu Ðạ Sar. Giờ đây, trạm y tế đạt chuẩn quốc gia này không chỉ giảm bớt khó khăn cho người bệnh mỗi khi phải chuyển lên tuyến trên mà ý nghĩa lớn hơn là ý thức của người dân về chăm sóc sức khỏe ban đầu đã được nâng lên rõ rệt. Những cây thuốc nam họ trồng quanh nhà và hái quanh rừng đã góp phần làm điểm tựa cho sức khỏe chính họ trong nhịp sống thường nhật.

Dự án thí điểm đưa YHCT về xã của Bộ Y tế bước đầu phát huy hiệu quả tại xã Ðạ Sar.