Bệnh viện (BV) Ung bướu TP Hồ Chí Minh, mỗi năm có khoảng 100 bệnh nhân ung thư đại trực tràng có chỉ định mở hậu môn nhân tạo (HMNT) vĩnh viễn. Điều này đã có không ít ảnh hưởng đến tâm lý của người bệnh và kết quả điều trị.

Bác sĩ Nguyễn Trung Tín, phẫu thuật viên của BV Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh, cho biết HMNT được áp dụng trong những trường hợp khi ruột không thể lưu thông bình thường. Đa số do ung thư đại trực tràng đến muộn hoặc khối u nằm gần hậu môn.

Tại BV Ung bướu, có đến 1/3 lượng bệnh nhân ung thư đại trực tràng đến muộn và 50% người đến sớm nhưng khối u nằm sâu phải mở HMNT. Theo bác sĩ Phạm Hùng Cường, Phó Khoa Ngoại II BV Ung bướu, ở những nước tiên tiến, chỉ định mở HMNT ít hơn do ung thư đại trực tràng được phát hiện sớm hơn và kỹ thuật nối ruột tiến bộ hơn. Mặc dù ngày nay tỉ lệ phát hiện bệnh sớm có tăng hơn và các phương tiện chẩn đoán hiện đại hơn nhưng số người phải mang HMNT trong khi ung thư không được điều trị khỏi vẫn còn cao. Trong 100 bệnh nhân có chỉ định mở HMNT vĩnh viễn tại BV Ung Bướu hằng năm chỉ có 1/4 người được điều trị khỏi hẳn ung thư. Vì vậy, cuộc sống sau điều trị của những người này vẫn được kéo dài một cách bình thường. 3/4 bệnh nhân còn lại do đến muộn, khối u không được cắt bỏ nên dù mang HMNT vẫn không thể điều trị khỏi bệnh hoàn toàn. Tầm soát bệnh 6 tháng một lần là lời khuyên của thầy thuốc để có thể phát hiện và điều trị bệnh ở giai đoạn sớm.

Thông thường, ung thư đại trực tràng thường xảy ra ở người trên 40 tuổi do lối sống ít vận động và ăn nhiều thịt, ít rau quả. Tuy nhiên, qua thực tế khám chữa bệnh, bác sĩ Tín nhận thấy ngày càng có nhiều bệnh nhân trẻ khoảng 17-18 tuổi đến điều trị ung thư đại trực tràng ở giai đoạn muộn phải dùng giải pháp HMNT. Ở bệnh nhân càng trẻ, ung thư phát triển càng nhanh và cũng khó điều trị hơn. Cứ 6 tháng khối u sẽ lan rộng khoảng 1/4 diện tích trực tràng và sau 2 năm khối u chiếm gần trọn chu vi. Lúc này, bệnh đã ở giai đoạn khá nặng và đã có những triệu chứng rõ ràng như bụng chướng, đau quặn bụng, tắc ruột, đi cầu ra máu, đau nhiều ở hậu môn... So với ung thư đại trực tràng ở giai đoạn sớm, bệnh không có những triệu chứng đặc hiệu cho ung thư nên khó phân biệt như rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, táo bón một cách không bình thường... Không ít những bệnh nhân mặc dù phát hiện bệnh sớm khi biết được thầy thuốc sẽ mở HMNT vĩnh viễn đã không chịu hợp tác để bệnh được điều trị hiệu quả. Họ thà chấp nhận bệnh chứ không chịu mang hậu môn giả bên hông. Đến khi bệnh diễn tiến nặng gây đau đớn, tắc ruột họ mới quay lại gặp bác sĩ thì đã trễ rồi. Khi đó, bệnh nhân cũng không tránh khỏi chuyện phải mang HMNT nhưng khả năng khỏi hẳn bệnh không cao.

Ngoài nguyên nhân ung thư đại trực tràng, bệnh nhân bị chấn thương hoặc viêm loét đại tràng nặng. Tuy nhiên, tùy mức độ tổn thương nặng hay nhẹ mà thầy thuốc sẽ giải quyết giúp ruột lưu thông bình thường để bệnh nhân có thể sinh hoạt với hậu môn nguyên thủy. Ở trẻ em, thường gặp nhất là dị dạng hậu môn trực tràng (không có hậu môn), phình đại tràng. Mỗi năm, BV Nhi Đồng 1 TPHCM mở HMNT cho khoảng 200 trẻ bị phình đại tràng bẩm sinh. Ở trẻ em, do cuộc sống còn dài và do mức độ tổn thương không nặng nên bác sĩ sẽ cố gắng nối ruột và giải pháp HMNT chỉ là tạm thời. Chỉ một số ít trường hợp trẻ bị đa dị tật không phẫu thuật được đành phải mang HMNT vĩnh viễn.

Trong ảnh: Bệnh nhân 24 ngày tuổi mang hậu môn nhân tạo do dị tật hậu môn trực tràng được phẫu thuật tại Bệnh viện Nhi đồng I, TP Hồ Chí Minh.