Gốc tự do là những hợp chất có các electron không đủ cặp và phải ổn định bằng cách ô-xy hóa phân tử khác như protein, carbohydrate, chất béo, DNA và làm hỏng phân tử đó. Trong quá trình ô-xy hóa, nó sinh ra nhiều gốc tự do nữa và tạo thành một chuỗi phản ứng liên hoàn. Trà xanh, trái cây và rau quả chứa rất nhiều chất chống ô-xy hóa, có tác dụng làm vô hiệu hóa các gốc tự do. Tuy nhiên, có phải các gốc tự do thì có hại và chất chống ô-xy hóa luôn có lợi?

Chất chống ô-xy hóa trong vitamin E

Theo các nhà khoa học, người có khẩu phần ăn giàu trái cây, rau quả sẽ giảm được nguy cơ bệnh tim, tiểu đường, đột quỵ, chứng mất trí và một số bệnh ung thư, các bệnh có liên quan đến gốc tự do. Sau hai cuộc nghiên cứu lớn được thực hiện trên 127.000 người, vitamin E trở nên nổi tiếng vào những năm 90 của thế kỷ trước. Người có khẩu phần ăn giàu vitamin E sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch một cách rõ rệt.

Trong trà xanh có chất chống oxy hóa rất có ích cho sức khỏe

Nguyên nhân của bệnh tim là do tác động xấu của các gốc tự do tới LDL, loại chất béo và protein có trong mạch máu, vận chuyển a-xít béo đến các tế bào. Việc thêm vitamin E vào mẫu máu trong ống nghiệm làm cho LDL bền hơn trong quá tình chống ô-xy hóa. Có lẽ đó là lý do tại sao vitamin E có tác dụng ngăn ngừa bệnh tim.

Theo Angelo Azzi, một nhà sinh hóa học ở trường Đại học Jufts, Boston, Mỹ, vitamin E tồn tại trong tự nhiên theo 8 dạng. Tất cả đều có khả năng chống sự ô-xy hóa trong các thí nghiệm ở ống nghiệm. Tuy nhiên, cơ thể người chỉ tiêu hóa được một dạng, đó là alpha tocopherol. Chất này thường bị protein đặc biệt trong gan đánh bật khỏi mạch máu. Còn các dạng khác luôn bị bài tiết khỏi cơ thể chúng ta.

Azzi cho biết: "Có hàng trăm chất chống ô-xy hóa trong tự nhiên tốt hơn vitamin E nhưng lại bị cơ thể đào thải". Vitamin E rất quan trọng với chúng ta, nếu thiếu có thể dẫn đến các vấn đề về thần kinh. Thế nhưng, dù có vai trò như thế nào, nó cũng không phải là chất chống ô-xy hóa.

Thay thế thuốc bổ bằng thiên nhiên

Bên cạnh vitamin E, vitamin C cũng gây thất vọng cho chúng ta. Theo các nghiên cứu, nó không mang lại bất cứ hiệu quả nào trong việc chống lại sự gây hại của các gốc tự do. Một chất khác vẫn chưa được nghiên cứu nhiều là polyphennol. Nó cũng là chất chống ô-xy hóa trong các thí nghiệm ở ống nghiệm. Thế nhưng, người ta cũng không biết nó tồn tại trong mạch máu con người bao lâu. Ví dụ, hầu hết các loại flavonoid (resveratrol), cũng là một loại polyphennol được tìm thấy trong rượu vang đỏ, bị phá vỡ và đào thải sạch khỏi cơ thể chúng ta.

Kết luận trở nên rõ ràng: Lợi ích của khẩu phần ăn giàu trái cây, rau quả không thể thay thế bằng các loại thuốc viên bổ sung vitamin hoặc những chất chiết xuất thuần túy.

Các nguồn chính của chất chống ô-xy hóa trong khẩu phần ăn còn là chè, cà-phê. Đặc biệt, chè xanh rất có ích cho sức khỏe.

Theo các nhà khoa học thuộc Đại học Liverpool, Anh: "Với một lượng vừa đủ, các gốc tự do có thể làm tăng sức khỏe, kích thích tế bào sinh ra các enzymes chống ô-xy hóa như catalase và superoxide dismutase. Câu hỏi đặt ra là có nên tiêu hủy sạch các gốc tự do không?".

Bây giờ, lời khuyên thật đơn giản: "Hãy ăn các thực phẩm giàu flavonoid, rượu vang đỏ (có chừng mực), chè xanh, trái cây và rau quả. Đừng nên dùng nhiều thuốc bổ liều cao hoặc thực phẩm dinh dưỡng thay thế cho đến khi chúng ta biết nhiều hơn về chúng".