Bay ở tầm thấp
Tô Phán

Những vụ việc nổi cộm ở Vietnam Airlines đang làm nóng dư luận, nóng trên mặt báo và đang nóng trên diễn đàn Quốc hội trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn. Những ý kiến đặt vấn đề trách nhiệm cá nhân, những thiệt hại kinh tế tính bằng tiền, và có cả cách tính về thiệt hại lớn hơn - đó là uy tín..., nhìn chung không phải là không có cơ sở.

Nhưng sẽ có cơ quan có thẩm quyền kết luận. Tất nhiên, ai sai người đó sẽ phải chịu trách nhiệm. Vấn đề cần quan tâm hơn ở đây là qua các vụ việc này, chúng ta nhận được bài học quá đắt khi hội nhập.

Trước đây thế giới tồn tại trong sự phân chia một cách thô bạo, mặc dù xu hướng vẫn là vươn tới sự toàn cầu hoá. Vì vậy nên thông tin (hiểu theo khái niệm rộng) là những lát cắt dọc phân chia không chỉ theo địa lý, không gian và thời gian, mà còn phân chia bằng những lát cắt ngang về địa vị từng con người, từng quốc gia.

Do đó, tình trạng mù thông tin hay tình trạng tả con voi giống như cái quạt là điều dễ hiểu, và lúc đó trong quan hệ quốc tế - nhất là về lĩnh vực kinh tế - ai nắm được thông tin về luật chơi chung cũng như luật chơi riêng thì người đó có quyền định đoạt đối tác. Hậu quả là hàng loạt các DN, các quốc gia thua thiệt trên thương trường quốc tế. Nhiều DN Việt Nam nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung đã từng nhận những thua thiệt lớn.

Ngày nay, xu thế toàn cầu hoá đã trở nên mạnh mẽ, các lát cắt phân chia thô bạo đã và đang mất dần, hoặc ẩn dưới một hình thức tồn tại khác, và các luật chơi chung đang ngày càng công khai, phổ biến. Nói một cách đơn giản thì thế giới bây giờ là cái bình thông nhau ở mọi lĩnh vực. Ở đó, bất cứ một động thái nào của một cá nhân có vai trò nhất định (chứ chưa nói đến động thái của một quốc gia) cũng có thể tác động đến từng cá nhân, tổ chức và các quốc gia khác.

Và một DN (dù là DN tư nhân hay DN quốc doanh) bị thua thiệt thì lợi ích quốc gia cũng bị thua thiệt. Bối cảnh đó đòi hỏi mỗi cá nhân, mỗi DN - rộng hơn là mỗi quốc gia - phải tìm cách tự đào tạo mình để mình vuợt lên, có đủ hiểu biết, đủ khả năng bay cao trên bầu trời rộng mở, nhưng cũng đầy rủi ro bất ngờ cũng như rủi ro có thể thấy trước.

Vietnam Airlines có lẽ là một DN đi đầu trong hội nhập, kể cả khi nền kinh tế chúng ta còn vận hành theo cơ chế bao cấp tập trung. Với cái lẽ thông thường đó, Vietnam Airlines phải luôn là DN hàng đầu của Việt Nam thông hiểu những luật chơi chung.

Ấy thế nhưng, những thua thiệt trong quan hệ làm ăn với nước ngoài (đặc biệt là vụ kiện của luật sư Liberati, mà từ đầu Vietnam Airlines lại coi như không phải là chuyện của mình) của Vietnam Airlines và của nhiều DN Việt Nam khác trong thời gian qua, chứng minh rằng: Vẫn còn rơi rớt tư tưởng coi "luật lệ làng ta" là nhất, thái độ thờ ơ với các biến động bên ngoài, cũng như không hiểu biết đầy đủ luật chơi chung khi chúng ta bay trên bầu trời kinh tế chung.

Không gian là vô cùng vô tận nhưng sự vô cùng vô tận đó cũng có " luật" của nó. Không biết và không chịu biết những "luật" đó thì chúng ta không thể bay cao, bay xa được , mà chỉ quanh quẩn ở tầm thấp mà thôi - đó là chưa nói đến hậu quả nặng nề hơn là bị đánh rớt xuống điểm xuất phát.