Khắc phục tình trạng này là bài toán khó không chỉ đối với những người trực tiếp làm công tác XKLÐ mà cả các nhà quản lý, các cấp chính quyền.

Ðài Loan đã ngừng tiếp nhận lao động Việt Nam làm nghề giúp việc gia đình, chăm sóc người bệnh - lĩnh vực có số người phá hợp đồng cao nhất. Nhiều nhà máy cũng đặt ra điều kiện nếu có lao động bỏ trốn, sẽ không tuyển thêm người Việt Nam sang làm việc. Các công ty XKLÐ đôn đáo cử người sang "truy" tìm những lao động nói trên để đưa trở về nước; nhiều khi chỉ chiếc bánh mì và chai nước khoáng, các nhân viên quản lý lao động lang thang đi tìm mà không rõ họ đang ở đâu mà tìm. Những cố gắng đó cũng đưa lại kết quả, song mỗi tháng đưa được mấy trăm người về thì lại phát sinh thêm số người mới phá vỡ hợp đồng lao động.

Tại thị trường Ðài Loan, số lao động Việt Nam hiện là 85 nghìn người (chiếm 25,7% tổng số lao động nước ngoài đang làm việc tại vùng lãnh thổ này. Trong đó, 76% là lao động giúp việc gia đình và chăm sóc người bệnh (64 nghìn). Tập trung nhất là ở huyện Ðào Viên (13.183 người), ít nhất là ở huyện Liên Giang (46 người). Ðó là chưa kể 12 nghìn lao động vi phạm hợp đồng, đang cư trú bất hợp pháp, chiếm hơn nửa tổng số lao động nước ngoài loại này ở Ðài Loan.

Khi chúng tôi đến Nhà máy điện tử Lực Ðắc ở Ðài Bắc, nơi có chừng 500 nữ lao động Việt Nam, nhiều chị em có vẻ băn khoăn lắm. Nguyễn Thị Ngọc (Hải Dương), Nguyễn Thị Hiền (Bắc Ninh) đều phàn nàn về tình trạng thiếu việc làm mấy tháng nay; từ tháng 1-2006, tiền trợ cấp ca đêm cũng giảm từ 9.000 tệ xuống còn 3.000. Thiếu việc có nghĩa ngoài lương cơ bản 15.800 tệ (tương đương 500 USD), thì phần thu nhập thêm sẽ không được bao nhiêu, chưa tính các khoản phải trích nộp. Hiền tỏ ra lo lắng: Cứ thế này sợ rằng sau hai năm em không đủ tiền trả nợ (vay để đi XKLÐ). Cách đây mấy ngày, đã có hai lao động bỏ trốn...

Theo Phạm Hồng Thanh, 29 tuổi, một "cô dâu Việt Nam", trước cũng đi XKLÐ, rồi lấy chồng Ðài Loan, hiện làm phiên dịch tại nhà máy, thì tình trạng thiếu việc chỉ là tạm thời. Nhà máy có nhiều đơn hàng nên mới tiếp tục tuyển công nhân. Song, do nguyên liệu về chậm nên chưa triển khai được. Trước đây, lương của lao động 28-30 nghìn tệ/tháng đối với người làm ca đêm và 20-22 nghìn tệ đối với ca ngày, thuộc loại thu nhập cao. Nhưng, khi mới xuất hiện khó khăn, đã có người bỏ đi rồi... Ra ngoài làm việc bất hợp pháp không những vi phạm hợp đồng, mà người lao động còn đặt mình vào cuộc sống bấp bênh. Nếu làm ăn được không sao, lỡ bị quỵt lương, bị xâm phạm quyền lợi, ai bảo vệ?

Ðể quản lý tốt công tác đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài, ngày 11-11-2005, Chính phủ ban hành Nghị định 141, trong đó quy định rõ biện pháp xử lý đối với những vi phạm. Có thể do công tác tuyên truyền, phổ biến về Nghị định này đến người lao động ở nước ngoài chưa tốt, cho nên số lao động bỏ trốn ở Ðài Loan tháng 12-2005 vẫn là 506 người, tuy có giảm 14 người so với tháng trước. So với lao động các nước, tỷ lệ trốn của lao động Việt Nam vẫn cao hơn.

Ông Lê Cao Hưng, Giám đốc Công ty môi giới Gia Hưng cho biết: Từ ngày mở cửa thị trường đến nay, công ty đã tiếp nhận hơn 2.000 lao động Việt Nam đưa đến làm việc tại các nhà máy ở Ðài Loan. Theo ông, ở Ðài Loan người ta có chung nhận xét về lao động Việt Nam là cần cù chịu khó, rất thông minh, chỉ có vấn đề nhức nhối là tình trạng bỏ trốn, hiện chưa được giải quyết triệt để. Chính vì thế các chủ sử dụng lao động ở các nhà máy rất lo lắng.

Không chỉ ở Ðài Loan, các chủ sử dụng lao động Việt Nam ở nhiều nước đều khen người lao động nước ta thông minh, tiếp thụ nhanh, chịu khó, trình độ văn hóa khá. Tuy nhiên, có một số hạn chế làm ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động nước ngoài, đó là hạn chế về ngoại ngữ, về sức khỏe, về ý thức kỷ luật và nhất là về tình trạng vi phạm hợp đồng như đã nói ở trên. Ðiều đó làm cho việc đẩy mạnh XKLÐ, phát triển thị trường lao động ngoài nước thêm khó khăn. Những vi phạm của một số ít người đã làm cản trở mong muốn tìm việc làm ở nước ngoài của rất nhiều bạn trẻ khác.

Theo anh Hưng (Công ty XKLÐ Hoàng Long) lao động Việt Nam do công ty của anh đưa đi làm việc tại Ðài Loan vẫn tiếp tục bỏ trốn. Chỉ với Nghị định 141, chưa thể xử lý được vi phạm. Cần có sự thống nhất trong cách nhìn nhận vấn đề và đối với những người vi phạm, phải có chế tài đủ răn đe như một số nước quanh ta đã làm.

Chúng tôi tình cờ gặp chị Nguyễn Hoàng Thao, 31 tuổi, ở Hạ Hòa (Phú Thọ), khi chị đến Trung tâm văn hóa Ðài Bắc dự lễ mừng xuân mới Bính Tuất do Văn phòng kinh tế - văn hóa Việt Nam tại Ðài Loan tổ chức. "Em ở Ðài Trung, nghe thông báo trên đài có cuộc này, em đi tàu mất nửa tiếng đến đây". Khi biết Thao làm giúp việc gia đình, tôi nhớ lại những vụ việc báo chí trong nước nêu lên khiến dư luận có phần lo ngại cho họ. Nhưng Thao lại rất xởi lởi, vui vẻ: Tất cả do mình thôi! Em sang đây đã 19 tháng. Công việc là chăm ông cụ 75 tuổi bị liệt nửa người, cơm nước cho gia đình và dọn dẹp nhà cửa (nhà ba tầng). Cũng vừa sức. Lương thì trừ các khoản còn 14.500 tệ (tương đương 460 USD). Chủ nhà đối xử tốt. Thao đưa cho xem chiếc điện thoại di động và bảo đó là chủ mua cho, để mỗi tháng gọi về gia đình hai lần. Ở quê, chồng Thao làm ruộng và cô đã có một con.

Thao chỉ cho tôi hai người phụ nữ nữa cũng làm giúp việc gia đình ở Ðài Loan: Ðây chị dâu em là Vũ Thị Hường, 31 tuổi, đã có hai con; chị gái em là Nguyễn Thị Dương, sang đây lần thứ hai (đã bốn năm) cả ba chị em dắt díu nhau đi... Còn Nguyễn Thị Lan ở Cẩm Khê (Phú Thọ) cho biết, chủ nhà là một bà 60 tuổi, có ba con thì hai ở Mỹ, một cô con gái dạy đại học. Họ thuê chị giúp việc thật ra để cho vui cửa vui nhà.

Ðược biết, các cơ quan chức năng đang gấp rút soạn thảo dự Luật XKLÐ, trong đó có tính đến các quy định xử lý triệt để hơn tình trạng lao động bỏ hợp đồng, để trình QH trong kỳ họp sắp tới. Cũng trong thời gian này, phía Ðài Loan dự kiến sẽ sang ta thảo luận về việc tiếp tục nhận lao động Việt Nam làm giúp việc gia đình và chăm sóc người bệnh - công việc mà Ðài Loan tạm ngừng cách đây gần một năm.