Cựu binh Mỹ thúc đẩy PNTR cho Việt Nam
Thomas Jandl - Washington Times

Nếu Quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR) được thông qua vào mùa hè này như nhiều người trông đợi, có nghĩa là Mỹ mất tới 32 năm để khép lại bộ hồ sơ chiến tranh và đem lại cho mối quan hệ sự khởi đầu tươi mới.

John McCain (phải) và John Kerry (trái), hai thượng nghị sĩ, cựu chiến binh Mỹ bảo trợ cho PNTR.

Những người ít được trông đợi
Không có một bóng ma chiến tranh nào có thể tồn tại lâu và để lại nỗi ám ảnh nặng nề trong tâm lý của người Mỹ đến vậy. Điều gây kinh ngạc là chính những người ủng hộ bình thường hoá lại ở trong nhóm người ta ít trông đợi nhất, đó là những cựu chiến binh từng tham chiến ở VN, những người đã nhận ra rằng cuộc chiến với họ đã chấm dứt từ lâu.

Tại Quốc hội, dự luật về PNTR được bảo trợ bởi một số cựu chiến binh, trong đó ông John Mc Cain (Đảng Cộng hoà), một cựu tù binh chiến tranh, đã nổi lên là một ủng hộ viên nhiệt thành cho nỗ lực của VN quyết giành được một vị trí bình thường trong chính sách đối ngoại của Mỹ.

Ông Jan Scruggs - một cựu chiến binh bị thương trong chiến tranh VN và là người sáng lập lên Quỹ Tưởng niệm những cựu chiến binh ở VN - phát biểu: "Chính những cựu chiến binh có thế lực chính trị như các ông Mc Cain, John Kerry (Đảng Dân chủ), Chuck Hagel (Đảng Cộng hoà), là những người thúc đẩy mạnh mẽ nhất nhằm giúp người dân VN có một cuộc sống tốt đẹp hơn. Đấy cũng chính là mục đích của cuộc chiến, dù rằng kết quả của nó không đúng theo kế hoạch".

Đối với cựu chiến binh, việc can dự và ủng hộ VN là điều không hề dễ dàng. Tổn thương tâm lý thường luôn hiện hữu trong họ. Sedwick Tourison rời VN năm 1967 và không trở lại cho đến tận năm 2005. "Mối quan ngại lớn nhất đối với tôi là không biết liệu tôi có tồi tệ hơn sau chuyến thăm VN hay không".

Một năm sau, Tourison giúp một nhà xuất bản VN có được bản quyền để ấn hành một số sách của phương Tây. Đây là một sự thay đổi đáng kinh ngạc đối với một đất nước mà cách đây chỉ vài năm còn chưa thừa nhận bản quyền. Ông Tourison cho rằng đó là sự thay đổi do hội nhập với thế giới.

Sự khác biệt
Việc can dự cũng làm cho các cựu chiến binh, những người không thể quên đi quá khứ chiến tranh, khép lại cuộc chiến đó. Theo ông Tourison, nguyên nhân những tổn thương nằm ở chỗ: "Chúng tôi không chiến thắng trở về. Chúng tôi không quen thất trận về nhà. Vì vậy, với một số người thì cuộc chiến vẫn tiếp diễn cho đến tận hôm nay. Nhưng bản thân tôi không biết bất kỳ một cựu chiến binh nào có ý đồ xấu với nhân dân VN. Vì vậy, chúng tôi làm tất cả những gì có thể mang tính xây dựng để bỏ lại cuộc chiến phía sau mình".

Với VN, sự ủng hộ của cựu chiến binh đã tạo ra sự khác biệt. Trong những thập niên trước chẳng thể nói gì về vị trí của VN trong cộng đồng quốc tế, vì vậy những người chống lại bình thường hoá quan hệ cứ tập trung vào tàn dư chiến tranh, đặc biệt là vấn đề quân nhân mất tích trong khi thi hành nhiệm vụ (MIA).

Vào năm 1991, khi Tổng thống George Bush trình bày với VN một bản lộ trình nhằm cải thiện quan hệ giữa 2 nước, VN đã không hề do dự. "Chúng tôi mặc cả với họ" ông Robert Wallace - Giám đốc điều hành văn phòng tại Washington của Hội Cựu binh các cuộc chiến tranh ở nước ngoài của Mỹ (VFW) - nhớ lại.

"Các ông giúp chúng tôi vấn đề MIA và chúng tôi sẽ bình thường hoá quan hệ với các ông. Chúng tôi xây dựng lòng tin và họ đã làm đúng lộ trình. Vì vậy bây giờ là lúc chúng ta phải giữ lời hứa của mình" - ông Wallace nói.

TR.M trích dịch