Cơ chế cho bộ trưởng!

Hai ngày qua, một số bộ trưởng đã đăng đàn trả lời chất vấn của các ĐB Quốc hội. Những câu chất vấn của ĐB Quốc hội, cũng như trả lời của các bộ trưởng tựu trung đều xoay xung quanh trách nhiệm của các bộ trưởng trước các vấn đề quốc kế dân sinh trong lĩnh vực mình phụ trách.

Có bộ trưởng khi trả lời chất vấn thì được hoan nghênh ở góc độ nào đó, có bộ trưởng bị phê bình, thậm chí có bộ trưởng bị chỉ trích... Nói tóm lại, về cơ bản các bộ trưởng luôn phải đối mặt với trách nhiệm người đứng đầu với tất cả mọi việc xảy ra trong lĩnh vực mình phụ trách và đây luôn là kỳ sát hạch về trách nhiệm người đứng đầu, mà không ai có thể từ chối.

Pháp luật đã đặt lên vai anh trách nhiệm bộ trưởng thì anh không thể thoái thác được. Chính vì vậy mà trong bất cứ trường hợp nào thì trách nhiệm người đứng đầu của bộ trưởng cũng được đặt ở mức cao nhất.

Nhưng dù đặt trách nhiệm ở mức cao nhất, nhưng không có nghĩa là việc gì xảy ra trong lĩnh vực mình quản lý thì bộ trưởng cũng phải chịu trách nhiệm. Nói bộ trưởng phải chịu trách nhiệm không có gì sai, song phải phân định trách nhiệm đến đâu.

Bởi lẽ, điều đặc biệt quan trọng ở đây là bộ trưởng có được tạo cơ chế để sử dụng quyền của mình hay không. Vấn đề này hoàn toàn không đơn giản. Trong thực tế, cơ chế hiện nay không cho phép người đứng đầu có quyền thực sự để thực hiện đúng trách nhiệm của mình.

Thủ tướng Phan Văn Khải đã rất hiểu và cảm thông với "cơ chế" nên đã phát biểu trên báo chí, đại ý rằng: Nếu người đứng đầu chịu trách nhiệm thì họ phải có quyền bổ nhiệm, cách chức cán bộ thuộc quyền; nhưng trong khi đó, bộ trưởng muốn bổ nhiệm hay cách chức tổng cục trưởng hay tổng giám đốc thì phải được Ban Bí thư, Thủ tướng đồng ý.

Chính Thủ tướng cũng từng nói rằng mình là Thủ tướng mà không thể cách chức ngay được chủ tịch UBND tỉnh khi họ vi phạm. Lý do rất đơn giản: Phải thông qua cấp uỷ, HĐND - có nghĩa là cái sự phức tạp cần có đó, Thủ tướng cũng không thể vượt qua.

Đối với bộ trưởng, trách nhiệm thì lớn nhưng quyền thì chỉ... nho nhỏ. Nhà nước, nhân dân đã giao cho bộ trưởng trách nhiệm thì có quyền đòi hỏi các bộ trưởng phải chịu trách nhiệm. Giao trách nhiệm và đòi hỏi phải chịu trách nhiệm, nhưng không cho cơ chế (điều kiện) để thực hiện trách nhiệm đó thì bộ trưởng chẳng xoay xở được gì. Và đương nhiên, trách nhiệm ngày càng nặng, càng nhiều, đến lúc đó bộ trưởng sẽ trở thành người nói nhiều làm ít.

Nói như vậy không phải để biện minh cho những vị bộ trưởng hứa trước QH, trước cử tri rồi không thực hiện. Những bộ trưởng đó đáng bị phê phán và có thể phải bị bỏ phiếu bất tín nhiệm. Lúc này, hơn bao giờ hết, các bộ trưởng cần có cơ chế (điều kiện) để thực hiện trách nhiệm của mình. Có như thế mới hết được cảnh bộ trưởng thực tâm hứa, thực tâm làm, nhưng rồi không thực hiện được lời hứa!

Tô Phán