Hoa hồng: ai nhận, ai chi?

Những mặt hàng thuốc đang được "chung chi" hoa hồng mạnh cho bác sĩ - Ảnh: N.Q.

TT - Vấn đề hoa hồng cho bác sĩ kê đơn đã được báo chí phản ánh rất nhiều lần, nhưng đến nay Bộ Y tế vẫn chưa có biện pháp mạnh để chấn chỉnh. Trong khi đó, nạn chung chi hoa hồng hiện vẫn đang hoành hành ở bệnh viện.

Đua nhau đẩy giá hoa hồng

Những mặt hàng đang được các công ty (CT) chi hoa hồng mạnh cho bác sĩ là Diflu 150mg (Fluconazole, điều trị nấm cho bệnh nhân bị nhiễm HIV, nấm âm đạo, nấm móng...) của Bangladesh sản xuất, do CT Vimedimex Hà Nội nhập khẩu; mặt hàng Jecuse (Hàn Quốc sản xuất) có thành phần đều là các loại thảo dược điều trị rối loạn hệ gan, mật.

Các thuốc do chi nhánh CT cổ phần Dược phẩm Nam Hà nhập khẩu; mặt hàng RB 25 (hạ men gan..., Hàn Quốc sản xuất) do CT cổ phần Dược phẩm thiết bị y tế Hà Nội nhập khẩu; mặt hàng Harrier (bổ gan, Hàn Quốc sản xuất) cũng do chi nhánh CT cổ phần Dược phẩm Nam Hà nhập khẩu; mặt hàng kháng sinh Cleron (Clarithromycin) 250mg, do một CT ở đảo Cyprus, châu Âu sản xuất, được CT cổ phần Dược phẩm thiết bị y tế Hà Nội nhập khẩu. Tuy nhiên, việc phân phối những thuốc này đến bệnh viện (BV) lại do một số CT TNHH khác trực tiếp làm.

Theo điều tra của chúng tôi, mặt hàng Diflu (giá bán lẻ cho bệnh nhân các tỉnh phía Nam là 15.000đ/viên, ở các tỉnh phía Bắc là 18.000đ/v) và Cleron (giá bán lẻ 16.000đ/v) đang được CT TNHH Đ. giao cho trình dược viên (TDV) đi tiếp thị ở một số BV với mức chiết khấu lên đến 48%. Trong đó phần chi hoa hồng cho BS chiếm 35%, 5% chiết khấu cho khoa dược BV, còn lại 8% là phần TDV được hưởng.

Ba mặt hàng RB25 (2.600đ/v), Harrier (3.600đ/v) và Jecuse (3.600đ/v) do CT TNHH V... đang chi hoa hồng cho BS với mức 25%. CT này còn đang chi hoa hồng mạnh một số mặt hàng khác cho BS ở một số BV khác như BV C, BV M, BV T.

Ngoài ra, chúng tôi còn được biết tất cả các mặt hàng của một CT dược ở miền Trung có tên là P... cũng đang chi hoa hồng 20% cho BS khi kê toa. Đặc biệt, danh tiếng “đi đến đâu ai cũng sợ chết khiếp” của một số CT khác vì chi hoa hồng ít CT nào theo kịp là CT TY., TM., TT. cũng khiến nhiều CT khác nghiêng mình kính nể và thắc mắc không biết bằng cách nào những CT này lại có khả năng để chi hoa hồng cao như thế.

Việc chung chi hoa hồng được giới TDV đánh giá đang là thế mạnh của các CT TNHH. Những CT này đa phần là kinh doanh các mặt hàng thuốc của các nước trong khu vực như Hàn Quốc, Ấn Độ, Singapore, Thái Lan, Philippines, Trung Quốc, Hong Kong...

Để lạt mềm buộc chặt BS, nhiều CT lên kế hoạch “săn đầu người” ở BV - thật ra là săn lùng những BS, dược sĩ “có tiềm năng” để o bế bằng cách chi hoa hồng cực mạnh. Có CT buộc TDV phải lập kế hoạch làm việc với BS từng ngày và báo cáo về CT.

Ngoài ra, qua TDV, các CT còn phân loại BS, dược sĩ ra làm ba nhóm: có tiềm năng, không tiềm năng và giúp bán được doanh số lớn. Chúng tôi không khỏi giật mình khi thấy không ít TDV ở một số CT có cả một danh sách các BS, dược sĩ “có tiềm năng” và đã giúp CT bán được doanh số lớn.

Trong danh sách có tên BS, dược sĩ của nhiều BV công, BV tư và cả BV ngành tại TP với tên, chức vụ, khoa phòng, chuyên khoa, điện thoại, địa chỉ nhà riêng, địa chỉ phòng mạch, có quyền gì (có quyền quyết định nhập thuốc hay không, nhập thuốc nội trú hay ngoại trú), chế độ khám ở BV thế nào (dịch vụ, thường hay bảo hiểm y tế)...

Trong phần ghi chú, nhận xét còn chú thích đầy đủ cả những thói quen, sở thích của họ như thích quà tặng, gặp riêng, đặt thẳng vấn đề hoa hồng, nhậu “tới bến”, em út, đòi phần trăm cao, kể cả tham ăn và theo tôn giáo nào...

Có TDV cho biết khi đã “cột chặt” được BS bằng hoa hồng thì rất dễ làm việc. BS chỉ cần ra toa chậm là TDV có thể điện thoại hoặc đến nhà “dằn mặt” ngay: “BS xài như vậy là chưa đủ với tiền em... chung. Mấy ngày nay bán chậm lắm. BS lo mà bù lẹ cho bọn em!”.

Mỗi tháng nhận... 50 triệu đồng tiền hoa hồng

Việc chung chi hoa hồng - đặc biệt cho BS ở khối phòng khám, trực tiếp ngồi khám bệnh, kê toa thuốc cho bệnh nhân, theo nhiều TDV, đã trở thành chuyện... thường ngày ở BV!

Tại khoa khám bệnh của BV B, danh sách BS nhận hoa hồng khi kê toa lên tới gần hàng chục. Tên một số BS được TDV nhắc đi nhắc lại nhiều lần với những lời nhận xét là “ăn dày”, “ăn dã man”! Theo TDV cho biết thì BS Đ. thuộc dạng thích tiền trao cháo múc - tức là chi hoa hồng trước, kê toa sau. Vì vậy, buổi tối trước ngày BS Đ. ra khám bệnh thì TDV phải đến nhà để đưa tiền.

Tùy theo TDV chi mạnh hay yếu - trung bình trước mỗi buổi khám bệnh là 500.000đ - mà hôm sau BS Đ. kê toa nhiều hay ít. Theo lịch khám bệnh mà TDV cung cấp thì BS Đ. một tuần khám từ 2-3 buổi ở phòng khám thường và dịch vụ (buổi tối). Đặc biệt, mọi TDV muốn đến nhà BS Đ. đều phải điện thoại trước, được sự đồng ý thì mới được đến.

NDù đã hưởng hoa hồng rất cao nhưng có BS vẫn tìm cách “ăn hớt” của khoa dược BV thêm 5% nữa. Cách ăn đơn giản nhất là thỏa thuận với TDV đưa thuốc ra bán tại một nhà thuốc bên ngoài do BS chỉ định với giá bán rẻ hơn BV. Sau khi ra toa, BS chỉ việc dặn đến nhà thuốc đó để mua. Đặc biệt, tình trạng chung chi hoa hồng không chỉ xảy ra ở BV công mà khu vực BV tư và phòng khám đa khoa tư nhân, phòng mạch BS cũng đang được các CT xếp vào loại thị trường màu mỡ. Theo thông tin chúng tôi nắm được, trước đây một BS của BV tư B... đã mắc nợ cả 100 triệu đồng của một CT do nhận hoa hồng nhiều mà không kê đủ toa mặt hàng Alsuperan. Mãi gần đây vị BS này mới trả hết nợ.

Nếu TDV chi đều trước mỗi buổi khám bệnh thì BS Đ. cũng ra toa rất đều. Có TDV kể lâu lâu tìm cách né chi hoa hồng bằng cách giả vờ thông báo là đi công tác xa thì số lượng ra toa ít lại ngay. Có khi TDV chi hoa hồng thấp, BS Đ. liền bảo: “Em đi như vậy là yếu lắm, làm sao mà đủ doanh số. Em có thấy mấy CT kia nó đi mạnh không?”.

Có khi TDV lờ việc chi hoa hồng mà lại còn thắc mắc sao không thấy kê toa thì bị BS chặn ngay: “Em không đến nhà nhắc, chị quên!”.

Riêng BS P. một tuần cũng ngồi khám bệnh từ hai đến ba buổi, nhưng nhận hoa hồng theo tuần chứ không theo ngày. Ngoài kê toa hai mặt hàng Diflu và Cleron thì BS này còn luân phiên kê toa ba mặt hàng RB25, Jecuse và Harrier, do ba TDV khác nhau của CT V kể trên trình dược.

Theo TDV cho biết thì chỉ riêng ba mặt hàng thuốc gan này, BS P. hằng tháng đã nhận hoa hồng khoảng 50 triệu đồng, còn mặt hàng Cleron khoảng 7 triệu/tháng. Đặc biệt, có TDV còn cho biết trước đây BS P. đã từng nhận hoa hồng 20 triệu đồng/ tháng của một CT dược phẩm trung ương vì “thành tích” có tháng “đi” được trên 3.000 hộp thuốc về gan!

Mới đây, BS P. còn hứa sẽ giúp kê toa mặt hàng Celozol (Fluconazol, thuốc kháng nấm) cho một CT với hoa hồng là 25%. BS P. còn được các TDV khen là người có uy tín, đã nhận tiền rồi là “đi” hàng “thẳng” lắm! Khi kê toa cho bệnh nhân, ông ta luôn dặn phải đem thuốc vào để ông chỉ cách uống hoặc kiểm tra xem nhà thuốc bán có đúng loại không, nếu không sẽ không hết bệnh, nhưng thực chất là để đếm toa ghi vào sổ riêng.

Cũng tại BV B. này còn có BS T., H., Q.,Tg., Đg... Những BS này cũng luân phiên ra khám bệnh trong tuần từ 2-3 buổi. Tùy theo sở thích từng người mà việc chi hoa hồng được đưa trước mỗi buổi khám, hoặc hằng tuần tại nhà riêng hay phòng mạch.

Không chỉ ở BV B., trong danh sách mà chúng tôi có được còn thấy nổi lên mấy “gương mặt đen” là BS P. và BS L. ở BV U. với hai mặt hàng kê toa ăn hoa hồng là Cleron và RB25. Lần đầu ra mắt, TDV phải chung cho mỗi BS 5 triệu đồng, chưa kể quà.

Ngoài ra, còn có BS B. ở BV BI và BS T. - phó khoa khám bệnh của một BV - cũng đang được TDV đánh giá là đã bị Công ty V. mua đứt, “ăn dày” và đã “đi hàng thì không bao giờ mất toa nào”. Để có nhiều tiền từ việc kê toa, BS T. còn buộc bệnh nhân sau khi mua thuốc tại nhà thuốc BV phải đem thuốc vào cho bà ta kiểm tra, hòng ghi vào sổ số toa bán được để tính doanh số với TDV. Ở BV chuyên khoa D. chúng tôi cũng được TDV cho biết một số BS “ăn dày” hoa hồng là các BS H., M., B.N., N....

Lẽ nào bất lực?

Trao đổi với một số CT dược phẩm, có giám đốc khẳng định với chúng tôi rằng cực chẳng đã họ mới phải chung chi hoa hồng. Bởi nếu không chi thì dù thuốc có tốt, có rẻ, TDV có thuyết phục mỏi miệng, đi mỏi chân... thì BS cũng vẫn thờ ơ.

Thực tế, những CT có uy tín, làm ăn đàng hoàng thì người giới thiệu thuốc bao giờ cũng phải là BS, dược sĩ. Họ thuyết phục BS kê toa thuốc của mình bằng chất lượng và giá thành của thuốc.

Những CT lôm côm, đặt lợi nhuận lên trên sức khỏe nhân dân thì tuyển TDV không cần trình độ mà chỉ cần ngoại hình và đương nhiên sẽ thuyết phục BS kê toa bằng hoa hồng và bằng nhiều thứ khác...

Theo nhiều CT, nếu BS nào cũng chọn thuốc có chất lượng, giá thành rẻ để kê toa cho bệnh nhân thì sẽ không có chuyện hoa hồng, không có chuyện các thuốc cứ đua nhau tăng giá!

Ai cũng thấy một bộ phận BS nhận hoa hồng khi kê toa đang làm hoen ố những chiếc áo trắng, làm xói mòn y đức, niềm tin và sự trân trọng của người bệnh đối với thầy thuốc. Điều nguy hiểm nhất là chỉ vì hoa hồng mà một số BS đã đánh mất y đức, bất chấp sức khỏe người bệnh, chỉ tìm mọi cách kê toa cho đủ số lượng theo yêu cầu của TDV.

Lẽ nào Bộ Y tế, sở y tế, lãnh đạo các BV bất lực trước thực trạng này?

LÊ THANH HÀ