Theo con số được Uỷ ban Quốc gia phòng chống AIDS và tệ nạn ma tuý, mại dâm thông báo, tính đến ngày 31/8/2003, Việt Nam đã phát hiện 70.780 trường hợp nhiễm HIV/AIDS (chiếm khoảng 0,08% dân số), trong đó có 10.840 trường hợp chuyển sang giai đoạn AIDS và 6.065 trường hợp tử vong do AIDS. Ước tính vào năm 2005, Việt Nam sẽ có khoảng 197.581 trường hợp nhiễm HIV/AIDS và năm 2010 sẽ có 350.975 trường hợp (trung bình mỗi năm sẽ có thêm hai mươi nghìn đến ba mươi nghìn người nhiễm mới).

Mặc dù Việt Nam đã trải qua 10 năm xây dựng và thực hiện kế hoạch phòng chống HIV/AIDS, nhưng đại dịch thế kỷ này vẫn tiếp tục có chiều hướng gia tăng. Một số tỉnh có tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS tính trên 100.000 dân đặc biệt cao như: Quảng Ninh: 580,47/100.000 dân; Hải Phòng: 338,67/100.000 dân; Thành phố Hồ Chí Minh: 249,72/100.000 dân; Hà Nội: 181,38/100.000 dân. 50% người nhiễm HIV/AIDS tiếp tục chích ma tuý và dùng chung bơm kim tiêm với bạn chích. 40% gái mại dâm có tiêm chích ma tuý và tỷ lệ nhiễm HIV của gái mại dâm tăng từ 0,6% năm 1997 lên 6% năm 2002.

Theo kết quả điều tra của Uỷ ban Quốc gia phòng chống AIDS thì tỷ lệ người nhiễm HIV/AIDS đang có xu hướng trẻ hoá. Người nhiễm ở lứa tuổi 20 – 29 tăng từ 15% năm 1993 lên 62% vào cuối năm 2002; người nhiễm ở lứa tuổi 15 đến 49 chiếm 95%; ở lứa tuổi vị thành niên chiếm 8,3%. Nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS qua quan hệ tình dục tiếp tục gia tăng và khả năng lây nhiễm HIV ra cộng đồng rất lớn. Đợt khám tuyển nghĩa vụ quân sự năm 2001 đã phát hiện số thanh niên nhiễm HIV lên tới 0,93%. Năm 2002 có tới 0,34% phụ nữ mang thai nhiễm HIV và có 373 đứa trẻ dưới 5 tuổi nhiễm HIV do mẹ truyền sang con.

Điều đáng buồn là đại dịch HIV đã xuất hiện trong nông dân, học sinh, sinh viên và thậm chí trong cả giới công chức. 61 tỉnh, thành toàn quốc đều có người nhiễm HIV/AIDS, 93% số huyện và 49% số xã đã phát hiện các trường hợp nhiễm HIV. Theo một kết quả điều tra chưa đầy đủ, khoảng 20% - 50% trại viên trại 05 – 06 nhiễm HIV và có nhiều trường hợp đã tử vong.

Mục tiêu mà Chính phủ đề ra đến năm 2010 là khống chế tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng dân cư dưới 0,3% vào năm 2010 và không tăng sau năm 2010. Trong đó phải đảm bảo 90% người lớn nhiễm HIV/AIDS, 100% các bà mẹ mang thai nhiễm HIV, 100% trẻ em nhiễm HIV được quản lý, điều trị, chăm sóc và tư vấn, 70% bệnh nhân AIDS được điều trị bằng thuốc. Ngăn chặn lây nhiễm HIV qua các dịch vụ y tế với chỉ tiêu đảm bảo 100% các túi máu được sàng lọc HIV khi truyền ở tất cả các tuyến, 100% cơ sở y tế thực hiện đúng quy định về vô khuẩn, sát khuẩn phòng lây nhiễm HIV. Bộ Y tế đã xây dựng chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS đến năm 2010, trong đó có đưa ra nhiều biện pháp thực hiện mục tiêu mà Chính phủ đề ra.

Giải pháp đầu tiên được đặt ra là tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và chính quyền các cấp, tăng cường chức năng kiểm tra, giám sát của Quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp đối với công tác phòng chống HIV/AIDS. Trong đó, Quốc hội tăng cường chỉ đạo về xây dựng pháp luật, đầu tư ngân sách cho công tác phòng chống HIV/AIDS. Chính phủ tăng cường chỉ đạo và coi công tác phòng chống HIV/AIDS là một trong các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội hàng năm. Tiếp tục xây dựng và tăng cường chương trình phòng chống HIV/AIDS mang tính liên ngành nhằm huy động mọi tổ chức, cá nhân tham gia phòng chống. Khuyến khích các tổ chức tôn giáo, các tổ chức xã hội từ thiện, tổ chức phi chính phủ, kể cả bản thân những người nhiễm HIV và gia đình họ tham gia công tác phòng chống HIV/AIDS... Đồng thời phải huy động được doanh nghiệp, hiệp hội nghề nghiệp tham gia tích cực. Đồng thời sẽ tăng cường việc thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện và xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về phòng chống HIV/AIDS.

Tại hội nghị đã có nhiều ý kiến đóng góp xây dựng vào bản chiến lược, trong đó giải pháp tăng cường tuyên truyền và chăm sóc hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS được phần lớn đại biểu nhắc đến. Để đạt được mục tiêu mà Chính phủ đề ra, thì giải pháp phòng lây nhiễm HIV qua các dịch vụ y tế và dịch vụ khác phải được chú trọng hàng đầu. Vì trước hết người dân phải biết cách tự phòng lây nhiễm HIV qua dịch vụ y tế và dịch vụ xã hội. Cơ sở y tế cũng phải đảm bảo cho người dân có quyền yêu cầu được cung cấp các dịch vụ vô trùng và tiệt trùng y tế. Đồng thời phải tạo điều kiện cho người nhiễm HIV được tiếp cận với thuốc điều trị đặc hiệu kháng vi rút HIV (ARV) góp phần làm giảm ảnh hưởng kinh tế, xã hội do HIV/AIDS gây ra.

Bên những khó khăn và thách thức trong công tác phòng chống lây nhiễm HIV/AIDS, Bộ Y tế và Uỷ ban Quốc gia phòng chống HIV/AIDS đang tập trung mọi nỗ lực để đảm bảo 100% các đơn vị, địa phương trên cả nước đưa hoạt động phòng chống HIV/AIDS trở thành một trong các mục tiêu ưu tiên. Song, để phấn đấu đến năm 2010 khống chế tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS xuống dưới 0,3% là điều không dễ nếu chưa được sự đồng tình giúp đỡ của các cấp chính quyền và toàn thể nhân dân./.

Trần Hằng