Trong bài này, chúng tôi kể lại quá trình các khoa học gia tìm ra virus gây AIDS.

HIV là viết tắt của liệt kháng

Từ một điểm khởi đầu đó, HIV, mà tên tiếng Anh là Human Immunodeficiency Virus, có nghĩa là virus gây chứng tê liệt sức đề kháng trong con người, đã gây lây nhiễm cho 75 triệu người trong chỉ hơn hai thập niên.

Nó đã khiến 26 triệu người thiệt mạng. Ở một số nơi trong thế giới đang phát triển, một trong ba người dân bị nhiễm virus. Không một điều gì có thể diễn tả nổi mức độ lan tràn này.

Vào thập niên 1970 khi những tên tắt HIV và AIDS còn chưa được đặt ra. Mary Guinan, nay là giám đốc điều hành của Nevada Public Health Foundation, lúc đó đã ngày càng chú ý đến sự hiện hình của một căn bệnh mới đang xuất hiện ở Hoa Kỳ:

Bà nói:”Khoảng năm 1979, chúng tôi bắt đầu nghe nói về việc phát hiện từng cụm bệnh sưng phổi khác thường trong số những người đồng tính luyến ái. Loại bệnh này chỉ xuất hiện ở những người mà hệ miễn nhiễm bị suy yếu, thường những người đang sử dụng liệu pháp hoá học hay những người đã bị thay bộ phận cơ thể”.

Cho đến năm 1981, rõ ràng là sự suy yếu hệ miễn nhiễm này có thể gây chết người. Một bác sĩ ở California cho biết đã có năm người chết vì bệnh sưng phổi pneumocystis pneumonia, hay gọi tắt là PCP. Nhưng nay rõ ràng là một tình trạng mới đang xảy ra trong giới đồng tính luyến ái nam. Ngoài PCP, nhóm này cũng dễ bị lây một số bệnh khác. Một loại ung thư rất hiếm thấy, thường chỉ xuất hiện ở những người đàn ông đứng tuổi ở vùng Địa Trung Hải, được gọi là Karposi Sarcoma.

Ông kể lại:”Tôi thấy da tôi sưng lên những khối u trông rất khả nghi. Không đau nhưng rất lạ, và nó ngày một nhiều lên. Ngày đầu tiên chỉ có một, ngày thứ nhì thành ba, cho đến nay một tháng rưỡi sau đã có đến 30 khối u”. Căn bệnh mới chẳng có đến một cái tên chung mà mọi người đồng ý gọi nó. Có người dùng cái tên GRID tức Gay related immune deficiency có nghĩa là hội chứng liệt kháng liên quan đến người đồng tính nam.

Nôm na ra người ta gọi nó là bệnh dịch hạch mới của người đồng tính. Đối với một số các cơ quan truyền thông, những người đồng tính gán cho cái tiếng là đem lại cái chết. Phản ứng về phương diện đạo đức thật là gay gắt. Những người đồng tính bị cáo buộc là tự mình đem lại bệnh cho mình. Có người còn nói đó là Thượng đế trừng phạt những kẻ có những hành động luyến ái bất bình thường. Bầu không khí đạo đức đã làm nghiêng lệch những suy xét khoa học.

Khoa học vào cuộc

Đến năm 1982 nhiều người bắt đầu chú ý đến căn bệnh này, và cũng bắt đầu thấy rõ là số người bị bệnh lan rộng hơn nhiều.

Những người bị bệnh máu loãng, những người sử dụng heroine, và những người dân của đảo quốc Haiti, ba nhóm này cùng những người đồng tính luyến ái trở thành bốn nhóm mà chữ đầu tiếng Anh đều bắt đầu bằng chữ H, đều thấy ngày càng có nhiều triệu chứng nhiễm bệnh.

Căn bệnh này được đặt cho một cái tên mới, không còn bị ảnh hưởng bởi những thành kiến đạo đức nữa, và cái tên đã trở thành thông dụng và được dùng luôn. Chữ AIDS, tức Acquired Immune Deficiency Syndrome, có nghĩa là Hội chứng Nhiễm Liệt Kháng tức hệ đề kháng của người bệnh không đủ sức bảo vệ cơ thể và người bệnh có thể chết không phải vì chính virus HIV mà vì các bệnh khác.

Nhưng các nhà nghiên cứu và những người mắc bệnh đều đặt chung những câu hỏi quan trọng cần câu trả lời: đó là điều gì đã gây nên căn bệnh này và nó lây lan theo cách nào?Và AIDS không phải chỉ là bệnh những người đồng tính nam mắc phải. Tại châu Phi, người ta bắt đầu nghi nhận các trường hợp phụ nữ, trẻ em cũng bị. Luc Montagnier là một trong những người đầu tiên khẳng định là AIDS là do một virus gây nên.

Ông nói: “Sự việc là AIDS có thể do virus gây nên đã hầu như lộ rõ vào cuối năm 1982. Bởi lúc đó đã có một vụ sì căng đan khi những người bị bệnh loãng máu, vốn đã được truyền nhiều huyết thanh bán trên thị trường, bị nhiễm bệnh. Huyết thanh này đã được lọc khử vi trùng, thành ra bất cứ vi sinh vật nào lớn hơn virus đều đã được khử ra rồi”.

Vào đầu thập niên 1980, Luc Montagnier làm việc cho Viện Pasteur ở Paris, lúc đó đang nghiên cứu về nguyên nhân tạo nên ung thư. Một trong các vi sinh vật ông đang nghiên cứu làm ông chú ý, Đây là một nhóm virus được biết dưới ký danh HTLV. Có hai loại HTLV, thường được biết dưới ký danh là HTLV-1 và HTLV-2, đã được khám phá ra vào đầu thập niên 1980, và vốn được biết là tạo nên ung thư máu, vì chúng tấn công vào tế bào máu, cũng những tế bào máu mà những người bị bệnh AIDS đang bị mất dần.

Vậy liệu hình thức virus HTLV mới này có thể là nguyên nhân tạo ra bệnh AIDS không? Luc Montagnier nghĩ là có thể do virus gây nên.

Tìm ra virus qua thử máu

Còn tại Mỹ, tiến sĩ Robert Gallo, nay là giám đốc Viện Nghiên cứu vi trùng học của đại học Maryland, đã tìm ra HTLV. Ông giả thử là Aids là do một virus trong họ HTLV gây nên:

Ông nói: "Điều chúng tôi theo dõi là từ những mẫu lấy từ các bệnh nhân bị AIDS để xem chúng tôi có tìm được phản ứng hay không, liệu có các retrovirus hay không. Và đôi khi chúng tôi nhận được kết quả dương. Nhưng chúng tôibị bối rối vì tại sao lại khi có khi không? Và sau này nhìn lại thì đó là những người bị nhiễm đến hai lần, cả HLTV lẫn HIV".Điều mà ông Gallo tìm kiếm là một virus tấn công và làm giảm số lượng của một thành phần trong máu người gọi là tế bào T. Vai trò của những tế bào này là phối hợp việc chống lại những tác nhân truyền nhiễm.

Ông giải thích quá trình nghiên cứu: “Chúng tôi bắt đầu lấy mẫu máu và nuôi mẫu trong phòng thí nghiệm, nuôi những tế bào T mà chúng tôi giả sử rằng là mục tiêu của tác nhân nào gây bệnh AIDS bởi vì những bác sỹ lâm sàng đã cho chúng tôi biết rằng bệnh này đặc trưng bởi một sự giảm sút đặc biệt rất đáng chú ý trng số lượng của một loại tế bào T đặc biệt gõi là tế bào T yểm trợ mà nay được gọi một cách đơn giản là tế bào T CD4".

Từ đó, ông đi đến kết luận rằng tên thực tế đó là một lý do làm ông nghĩ đến HTLV vì nó hướng tới những tế bào CD4 đó, và nó được truyền đi qua máu, qua tình dục và từ mẹ đến con theo đúng như những lời mà những nhà truyền nhiễm học cho biết. Rồi vào ngày 23 tháng 4 năm 1984, với kết quả nghiên cứu của nhóm bác sỹ do ông Gallo chỉ đạo đem lại, Bộ trưởng bộ Y tế dưới thời tổng thống Reagan, bà Margaret Hackler tuyên bố Hoa Kỳ tìm ra virus gây AIDS.

Bà nói|”Nguyên nhân khả dĩ của bệnh AIDS đã được tìm thấy, một biến thể của một loại virus ung thu của con người có tên là HTLV-3. KHông những tác nhân này đã được nhận dạng, nhưng một tiến trình mới đã được phát triển để sản xuất hàng loạt loại virus này"

Bà cũng nói người Mỹ đã có một cách thử máu để tìm AIDS mà chúng tôi hy vọng sẽ được phổ biến rộng rãi trong vòng sáu tháng. Với thử nghiệm máu mới này, họ có thể nhận dạng những nạn nhân của AIDS hầu như chắc chắn môt trăm phần trăm.Và từ đó, người ta xác định bệnh AIDS là gì và phương pháp xét nghiệm virus gây AIDS qua thử máu. Nhưng cuộc chiến chống AIDS mới chỉ bắt đầu với câu hỏi lớn hơn và khó hơn nhiều là làm sao có được phương pháp chữa bệnh.

Vào năm thứ ba của thế kỷ 21, con số người lây nhiễm cũng đã lên tới 75 triệu nhưng ý thức về bệnh này vẫn còn thấp.