Sang thế kỷ 21, nhân loại vẫn mang nặng nỗi lo vì đại dịch AIDS. 36 triệu người hiện là nạn nhân của cǎn bệnh này, phần lớn là ở các nước kém phát triển, chủ yếu ở châu Phi. Nǎm 2000 chỉ riêng các nước nam sa mạc Sahara đã có 2,4 triệu người chết vì AIDS.

Liệu pháp kháng vi rút sao mã ngược phối hợp (combination antiretrovital therapy) ra đời thực sự là một cứu tinh cho những người nhiễm HIV và đã làm giảm hơn 70% tỷ lệ tử vong ở các nước Tây Âu và Bắc Mỹ. Tuy nhiên, liệu pháp này chỉ là "đặc sản" của những người giàu. Chi phí điều trị hiện nay là 10.000 USD/nǎm và phải dùng suốt đời. Cho đến nay, các công ty dược phẩm đa quốc gia vẫn sở hữu các bằng sáng chế về công thức phân tử của các loại kháng vi rút HIV và độc quyền sản xuất loại thuốc này.

Trước tình hình đó, các nước đang phát triển đã tìm cách sản xuất các loại thuốc kháng vi rút HIV dưới dạng sao chép (generic) với giá rẻ.

Ngay từ 1997, Braxin đã sản xuất các loại thuốc điều trị HIV - AIDS dưới dạng generic. Kết quả là tỷ lệ người chết do HIV - AIDS giảm 50% ngân sách chi cho y tế của nhà nước giảm khoảng 400 triệu USD (từ 1997-1999).

Cǎn cứ vào luật của mình ấn Độ đã sản xuất hàng trǎm loại thuốc dạng generic, rẻ hơn 40 lần so với giá ở các nước phương Tây.

Nam Phi với 4,5 triệu người HIV dương tính trên 43 triệu dân, vào nǎm 1997 đã thông qua đạo luật cho phép sản xuất hoặc mua thuốc dạng generic với giá rẻ.

Việc này đã bị Mỹ và các công ty dược phẩm siêu quốc gia phản đối kịch liệt. Mỹ buộc tội Brazil là vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Nhưng vừa qua 52 nước của Liên Hợp Quốc đã ủng hộ và thông qua dự thảo của Brazil về việc các nước nghèo được quyền sản xuất các loại thuốc dạng generic với giá rẻ. Trong tháng 3 và 4 vừa qua, 39 công ty dược phẩm đã kiện Chính phủ Nam Phi về việc nhập các loại thuốc điều trị HIV - AIDS dưới dạng generic từ ấn Độ, Brazil và Thái Lan. Nhưng cuối cùng dưới áp lực của cộng đồng quốc tế lên án việc đặt lợi nhuận trước sức khoẻ cộng đồng, họ đã buộc phải rút đơn.

Hiện nay, các nước nghèo gần như bất lực trước đại dịch AIDS. Tổ chức Y tế Thế giới tuy rất quan tâm và hết sức giúp đỡ nhưng cũng chỉ thiên về các biện pháp phòng ngừa, tránh lây lan. Việc các nước kém phát triển được quyền, sản xuất hoặc nhập thuốc generic với giá rẻ đã thắp lên niềm hy vọng về cơ hội được sống cho hàng chục triệu nạn nhân HIV - AIDS.

(Báo KH&PT)