Thuế và lệ phí trước bạ đối với mua bán đất bằng giấy viết tay:
Bất hợp lý, không khả thi!

Theo hướng dẫn số 2103 của Tổng cục Thuế, đối với những trường hợp mua đất bằng giấy viết tay, chủ sở hữu cuối cùng sẽ phải chịu các loại thuế, lệ phí trước bạ (LPTB) cho lần mua đó; đồng thời phải chịu cả thuế và LPTB của những lần mua bán trước đó, nếu những lần chuyển nhượng đó diễn ra sau 1.1.2000. Những phân tích dưới đây sẽ cho thấy chính sách này là bất hợp lý, không khả thi và không sát với thực tế cuộc sống.

Những giao dịch mua bán nhà đất bằng giấy viết tay sẽ phải chịu thêm nhiều khoản lệ phí và thuế (ảnh chỉ có tính chất minh hoạ).

Những bất hợp lý
Theo Tổng cục Thuế, việc đưa ra những hướng dẫn nêu trên là căn cứ vào thông tư số 95/2005/TT-BTC về hướng dẫn thực hiện các quy định của pháp luật về LPTB; thông tư số 104/2000/TT-BTC hướng dẫn thi hành Nghị định số 49/2000/NĐ-CP của Chính phủ. Đồng thời, việc lấy thời điểm 1.1.2000 để áp dụng bởi đây là mốc thời gian Nghị định 19 có hiệu lực thực hiện.

Cụ thể, hướng dẫn này đưa ra ví dụ: Ông B chuyển nhượng đất mua từ ông A cho ông C (trước ngày 1.1.2000), nhưng ông C không đăng ký quyền sử dụng đất. Sau đó, ông C chuyển nhượng cho ông D. Như vậy, ông D phải nộp LPTB của mình (trong việc chuyển nhượng này), đồng thời phải nộp LPTB và thuế thay cho ông C (nhưng không phải nộp thay cho ông B vì việc chuyển nhượng xảy ra trước 1.1.2000).

Với hướng dẫn thực hiện như vậy thì như sự đương nhiên, cơ quan thuế đã thừa nhận việc không nộp thuế và LPTB của những cá nhân, tổ chức chuyển nhượng trước đó - mà thực chất theo quy định của pháp luật thì đó là hành vi trốn, lậu thuế. Điều đó cũng có nghĩa là việc mua bán trước đó là không hợp pháp. Tuy nhiên, trong trường hợp này quy định: Ông D - người có ý thức luật pháp - lại phải chịu phần trách nhiệm thuế và LPTB thay cho ông C - người trốn thuế trước đó thì quả là bất hợp lý và không đảm bảo sự công bằng.

Thế nhưng, với hướng dẫn và quy định như vậy thì những cá nhân, tổ chức hoàn toàn có thể lách luật. Theo nhiều ý kiến luật sư, vì là giấy viết tay nên khi cần mua bán, cá nhân, tổ chức chỉ cần viết lại giấy viết tay, lùi thời gian về trước thời điểm 1.1.2000 là đã có thể tránh được khoản thuế và LPTB của những lần chuyển nhượng trước đó. Các chuyên gia còn cho rằng: Nếu thực hiện quy định này thì nó cũng sẽ gây tác động tiêu cực tới thị trường bất động sản, bởi lẽ chủ sở hữu cuối cùng phải chịu quá nhiều rủi ro trong vụ mua bán.

Cần xem xét, sửa đổi
Ngày 26.6, trao đổi với phóng viên Báo Lao Động, đại diện Tổng cục Thuế cho biết hiện nay có khá nhiều địa phương vấp phải tình trạng "khó xử" này. Ngay trên website của Tổng cục Thuế cũng chỉ rõ và thừa nhận đây là vấn đề tồn tại từ lâu và có tính hệ thống. Vì thế, cần có một hướng dẫn cụ thể cho các địa phương thực hiện.

Trao đổi về vấn đề pháp lý, luật sư Nguyễn Đình Thắng cho rằng, dường như cơ quan thuế đã hiểu không đúng lắm về các quy định tại các thông tư hướng dẫn. Ông Thắng cũng cho rằng, dường như cơ quan thuế đã lấy văn bản này như một giải pháp tình thế để giải quyết những tồn tại. Trong thực tế, LPTB thì người mua phải chịu, nhưng đối với thuế chuyển quyền sử dụng thì bên bán mới là người phải thực hiện. Vì thế, việc đưa ra ví dụ ông D phải chịu cả LPTB và thuế (nhằm mục đích truy thu được thuế cho Nhà nước) là chưa phù hợp.

Một chuyên gia về chính sách thuế khác cho rằng: Việc "nắm kẻ có tóc" để truy thu thuế bằng cách trên cũng là sự "suy diễn bắc cầu", chứ không hoàn toàn dựa trên những quy định pháp lý cụ thể. Chính vì thế, cả luật sư Thắng và đại diện Tổng cục Thuế đều cho rằng cần có sự xem xét và sửa đổi lại hướng dẫn này.

Phạm Anh